Operatie Ontmoetingsruimten

Het livinglab
Talis zoekt samen met andere betrokken partners naar woonconcepten die aansluiten op de nieuw ontstane behoeften van (kwetsbare) huurders. Zodat ze voor deze groeiende groep passender huisvesting kan bieden en de samenredzaamheid en vitaliteit van woongemeenschappen toenemen. Een mogelijkheid waarop Talis wil inzetten is het stimuleren van ontmoetingen tussen complexen buurtbewoners. Mogelijk draagt dit bij aan het voorkomen van sociale eenzaamheid onder bewoners en stimuleert het dat medebewoners problemen van huurders eerder signaleren. In de praktijk blijkt het succes van ontmoetingsruimten nogal te verschillen. Sommige ruimten worden druk bezocht terwijl andere onbenut blijven. We onderzoeken daarom op welke wijze ruimtelijke, technologische en sociale middelen kunnen worden ingezet om het gebruik van ontmoetingsruimten, en de contacten die hierin plaatsvinden tussen bewoners, te kunnen bevorderen.

Het doel
Het doel is om bestaande ontmoetingsruimten optimaal te benutten om contact tussen bewoners en gebruik van de ruimten te bevorderen en te komen tot ontwerprichtlijnen en ontwerpconcepten die Talis kan gebruiken bij het (her)ontwikkelen van ontmoetingsruimten.

De methode
Met literatuuronderzoek brachten we in kaart welke sociaal-ruimtelijke factoren van invloed kunnen zijn op a) het gebruik van een ontmoetingsruimte en b) de interactie die tussen bewoners in deze ruimte plaatsvindt. Door de verschillende ontmoetingsruimtes van Talis te observeren en de context waarin deze ruimtes zijn gesitueerd in kaart te brengen, werd duidelijk in welke mate deze ruimtes geschikt en uitgerust zijn om ontmoeting te kunnen bevorderen. Met behulp van interviews onder bewoners (gebruikers en niet-gebruikers van ontmoetingsruimten) is bovendien in kaart gebracht wat mensen motiveert of belemmert om gebruik te maken van de ontmoetingsruimte en een gesprekje aan te knopen met medebewoners.
Op deze wijze krijgt Talis meer inzicht in (de potentie) van haar ontmoetingsruimtes voor het faciliteren van ontmoeting en de aandachtspunten waaraan nog moet worden gewerkt. N.a.v. deze aandachtspunten stellen architecten binnen de HAN ontwerprichtlijnen op voor het (her)ontwerp van ontmoetingsruimten. In co-creatiesessies die we organiseren met bewoners worden deze richtlijnen omgezet naar ontwerpconcepten en producten voor meer effectieve ontmoetingsruimtes.

De opbrengst
De resultaten tot nu toe hebben allereerst inzichtelijk gemaakt wat de verwachtingen zijn die binnen woningcorporaties leven; verwachtingen over ontmoetingsruimtes, de kansen om bewoners nog meer betrokken te krijgen door het actief stimuleren van ontmoeting en de problemen die worden opgemerkt in de praktijk van alledag en die nog aandacht behoeven. Ook is inzichtelijk gemaakt welke ruimtelijke, sociale en organisatorische factoren mogelijk van invloed zijn op het al dan niet succesvol zijn van ontmoetingsruimten. Dat zijn factoren zoals routing, zichtbaarheid van de ruimte, geschiktheid van de ruimte voor multifunctioneel gebruik, huiselijkheid, samenstelling en grootte van de bewonersgroep, en de wijze waarop de ruimte wordt beheerd.
Door de ontmoetingsruimten van Talis te beoordelen op basis van deze factoren weten we nu wat de sociaal-ruimtelijke potentie is van de verschillende gemeenschappelijke ruimten en waar ruimte is voor verbetering. Deze inzichten hebben we vertaald naar een eerste set van ontwerprichtlijnen voor effectieve ontmoetingsruimtes. In co-creatie met bewoners zijn deze ontwerprichtlijnen vertaald naar ontwerpconcepten voor twee specifieke ontmoetingsruimten van Talis. Ook leidden de co-creatiesessies tot twee producten die in een ontmoetingsruimtes de ontmoeting tussen bewoners beter tot stand kunnen laten komen: een interactieve tafel die bewoners kan helpen bij het opstarten van een gesprek en een communicerende wand die bewoners kan helpen bij het uitdrukken van hun gemeenschappelijke identiteit en bij het bevorderen van een gevoel van eigenaarschap van de ruimte.

Mariëlle Heuvelmans, manager Leefbaarheid

Wat heeft het project tot nu toe opgeleverd?
In de samenwerking tot nu toe, is er naast (wetenschappelijke) kennis over ontmoetingsruimtes ook inzichtelijker geworden wat de behoeftes zijn bij de huurders met betrekking tot ontmoeten en ontmoetingsruimtes. In co-creatie sessies met huurders zijn er herontwerpen van ontmoetingsruimtes voorgelegd. Hieruit zijn twee producten ontwikkelt, waarvan de gespreksstarterstafel is onderzocht in ontmoetingsruimte de Toermalijn in juni 2022.

Wat is de meerwaarde van de samenwerking?
Een duidelijke meerwaarde is de langdurige samenwerking tussen het lectoraat en Talis. De context waarin Talis opereert helder krijgen is zeer belangrijk en draagt bij aan het onderzoek naar gebruik en ontwerp van ontmoetingsruimtes. Het heeft ons erg geholpen om de behoeften van de huurders te verduidelijken. Wat ook bijdraagt aan een (andere) visie voor het ontwerpen en het inrichten van de gebouwen. Dit is een uitgelezen kans om de wetenschap naar de praktijk te brengen.