In de wijk Voldijn in Waalre wordt door gemeente, woningcorporatie Wooninc., TU Eindhoven en zorgorganisatie Oktober samengewerkt aan een SLIMme Wijk. Een wijk waarin bewoners van het toekomstige verpleeghuis, huurders van Wooninc. én buurtbewoners een fijne plek vinden om samen te wonen, met een focus op zelfredzaamheid en sociale gezondheid. Zorginnovatiecoach Marit Janssen van Oktober vertelt er meer over.

De SLIMme Wijk Waalre is aangesloten als Livinglab bij DEEL onder het thema ‘wonen is meer dan een huis’. We weten nog niet precies hoe een slimme wijk eruitziet, daarom vinden we het doen van onderzoek en experimenteren belangrijk. Dit kan binnen het Livinglab samen met de TU Eindhoven. Ook leren we veel van de andere betrokken organisaties bij DEEL door een ‘kijkje in de keuken’ te nemen bij elkaar. We combineren onze eigen kennis, onderzoek en goede voorbeelden of leermomenten van anderen. Zo komen we tot ontwerprichtlijnen voor een woonomgeving waarin sociale interactie en samenredzaamheid centraal staat.

De betrokken vier partijen hebben samen een visie ontwikkeld. Marit: ‘Er zijn steeds meer ouderen die complexere zorg nodig hebben en daarnaast zijn er weinig geschikte woonvormen voor ouderen met problematieken. Dat zijn feiten waar wij als zorgorganisatie mee te maken hebben, maar waar ook woningcorporaties en gemeenten tegenaan lopen. Daarom hebben we samen een visie opgesteld rondom de Slimme Wijk. ‘Hoe kunnen ook de gebouwen en dienstverlening bijdragen aan het in hun kracht zetten van bewoners in de wijk, zodat ze een actieve bijdrage kunnen leveren aan de wijk, zelf de regie kunnen nemen en zelfstandig kunnen blijven wonen?’ is daarbij de centrale vraag.’

Vastgoedplan

Vanuit die visie zijn de betrokken partijen aan de slag gegaan. ‘In de wijk Voldijn hadden wij een verpleeghuis. Aangrenzend zijn drie woongebouwen van Wooninc. gevestigd, die met een corridor aan het verpleeghuis zijn verbonden. Wij waren al van plan een nieuw verpleeghuis te bouwen en Wooninc. was van plan de drie naastgelegen gebouwen te renoveren. Omdat we naast elkaar gelegen zijn, hebben we een nieuw vastgoedplan gemaakt om dit project samen op te pakken. Het verpleeghuis is inmiddels gesloopt.’

Maar hoe bouw je een verpleeghuis dat toekomstbestendig is? Marit: ‘Het was een mooie aanleiding om verder te kijken dan alleen het verpleeghuis en om hier een SLIMme Wijk van te maken. Daarin willen we ook participeren met omwonenden. Zij weten wat er speelt en welke vraag er is. Afhankelijk daarvan kijken we ook wie we er verder bij kunnen betrekken. Zo willen we ook een ontmoetingscentrum realiseren. Dat is er nu nog niet en dit kan een plek worden waar mensen met een zorgvraag terecht kunnen en waar wijkbewoners elkaar kunnen ontmoeten. Wat we nu veel zien is dat verpleeghuizen een eigen restaurant hebben, waar uitsluitend door bewoners en hun bezoek gebruik van gemaakt wordt. Daardoor maken ze geen deel meer uit van de wijk. Ze weten niet wat er buiten afspeelt. Daarnaast, ik ben zelf 26, zijn veel mensen in mijn omgeving nog nooit in een verpleeghuis geweest. Een ontmoetingsplek kan bijdragen aan meer interactie tussen binnen en buiten het verpleeghuis.’

SLIM

Voor de nieuw te vormen wijk is de term SLIM in het leven geroepen. ‘SLIM staat voor Sociaal, Leefbaar, Innovatief en Mensgericht.

Sociaal: formele en informele ontmoetingen in de wijk stimuleren o.a. door het realiseren van een ontmoetingsruimte en ontmoetingsplekken in de wijk waardoor men op een laagdrempelige manier in contact kan komen met elkaar.
Leefbaar: het stimuleren van zelfredzaamheid van bewoners en omwonenden, ook die met ziektebeelden, door bewoners makkelijk door de wijk heen te laten bewegen. Om een voorbeeld te noemen: wijkbewoners moesten tot voor kort altijd helemaal om het verpleeghuis en de naastgelegen gebouwen heen lopen om naar het winkelcentrum te gaan. Nu de corridor die het verpleeghuis met de gebouwen van Wooninc. verbindt is gesloopt, zien we dat de wijkbewoners die route tussen de gebouwen door gebruiken en de afstand tussen het verpleeghuis en de wijk letterlijk wordt verkleind. Zo zien we dat de gebouwen zelf al kunnen bijdragen aan de leefbaarheid.
Innovatief: we kijken hoe technologie een rol kan spelen in het realiseren van een SLIMme Wijk. We zijn voor leven in vrijheid en veiligheid voor mensen met dementie, die nu achter een codeslot op een gesloten afdeling zitten. Het zou mooi zijn als die bewoners ook zelfstandig naar buiten kunnen. Bijvoorbeeld in de tuin om het pand heen kunnen lopen. We willen techniek inzetten, zodat dat veilig kan. Een voorbeeld is het gebruik van GPS, maar je kunt ook leefcirkels instellen. Hierbij gaat er een signaal af bij zorgverleners of familie als de persoon buiten zijn of haar leefcirkel gaat. Maar we kunnen nog een stap verder gaan en mensen begeleiden met de weg te vinden door het landschap op een bepaalde manier in te richten of door licht- en geluidssignalen te geven aan bewoners. In de praktijk zijn promovendi van de TU/e bezig met onderzoek naar het ontwerp van een omgeving waar mensen met dementie goed de weg kunnen vinden. Hoe voorkom je dat mensen een gevaarlijke weg oversteken? Kun je ze stimuleren een andere kant op te lopen door techniek? Door techniek in te zetten willen we het landschap toegankelijker maken, zodat bewoners minder beperkt worden.
Mensgericht: hier ligt de focus op participatie en worden bewoners, huurders, medewerkers en wijkbewoners betrokken. Welke participatiemomenten kunnen we in het stedenbouwkundig traject inplannen, zodat we de mensen kunnen laten meedenken. Bijvoorbeeld over de ontmoetingsruimte, zodat het niet vanuit ons als organisatie komt, maar vanuit de bewoners zelf. Een mooi voorbeeld hiervan is dat we sinds kort een informatiepunt hebben geopend. Hier vinden vooral nog onderzoeksactiviteiten plaats. Ook huurders van de gebouwen gaan daar `s avonds vaak een kop koffie drinken. Samen hebben ze het plan opgevat om een tuintje aan te leggen en dat ook samen gerealiseerd. Dat wordt nu door hen onderhouden en is een waardevol contactmomentje. We zien dat wat we voor ogen hebben, nu al spontaan ontstaat. Dit is precies de intentie van zo’n SLIMme Wijk.’

Concreet

De vier partijen hebben elkaar wat Marit betreft echt gevonden als samenwerkingspartners. ‘Het afgelopen jaar hebben we vooral informatie opgehaald. Wat willen we precies en waar moet het plan aan voldoen? TU/e heeft onderzoek gedaan naar de behoeften van de wijk. Ook dat advies is meegenomen in het plan. Daarvan ligt nu een voorlopige schets klaar die dient als basis om het plan samen met betrokken stakeholders en de architecten verder vorm te geven. De renovatie van de gebouwen van Wooninc. loopt daar parallel aan. De stip op de horizon is wat alle partijen betreft dat in 2027 de aanpassingen in deze SLIMme Wijk echt merkbaar worden.’

Marit besluit: ‘Mijn verwachting van dit project? Ik zou het mooi vinden om enerzijds het ontmoeten van mensen uit de wijk en het verpleeghuis te stimuleren en anderzijds dat er meer kennis of begrip komt voor mensen met dementie.’